Geometria zawieszenia pojazdu - prawidłowe ustawienie kół

Prawidłowa zbieżność kół

Optymalna geometria zawieszenia ma niebagatelnie znaczenie dla bezpiecznej jazdy. Nieprawidłowo ustawiona zwiększa tarcie kół – co powoduję wzrost poboru paliwa, odpowiada za nierównomierne ścieranie się opon oraz występowanie dodatkowych naprężeń w układzie kierowniczym, przyczyniając się do skrócenia żywotności jego elementów. Obniża również stabilność i kierowalność pojazdu na drodze, zwiększając tym samym ryzyko wypadku. Dlatego niezbędne są regularne kontrole geometrii zawieszenia.

Czym jest geometria zawieszenia?

Na geometrię zawieszenia składa się kilka parametrów definiujących położenie i ruch koła pojazdu. Ich wartości są wypadkową optymalnych ustawień do poruszania się na wprost i tych zapewniających pewną jazdę w zakrętach. Poprzez ten kompromis koła są nieznacznie pochylone ku sobie (na kształt litery V) – zapewnia to możliwie najmniejsze opory toczenia podczas jazdy prosto oraz najwyższą możliwą przyczepność podczas pokonywania zakrętów, dzięki przyleganiu do podłoża całej szerokości opon w kołach zewnętrznych. Wartość tego pochylenia jest pierwszym z parametrów geometrii zawieszenia – kątem pochylenia koła. Kąt ten może być także zerowy (występuję on na osi sztywnej w pojazdach o napędzie tylnym) oraz ujemny (wówczas koła pochylone są na kształt odwróconej litery V). Ujemny kąt pochylenia mają koła w samochodach do szybkiej, sportowej jazdy. W „cywilnych” autach ujemny kąt o niskiej wartości (rzędu części stopnia) stosowany jest przy układzie wahaczowym w rozwiązaniach tylnonapędowych.

Najważniejszym z parametrów jest zbieżność kół. Jest to wielkość określająca odchylenie kół od równoległości. Choć „na oko” wydaję się, że koła ustawione są względem siebie równolegle, w rzeczywistości tak nie jest. Kąt zbieżności zazwyczaj wynosi od +3 do -3 stopni. W większości samochodów występuję zbieżność dodatnia, tzn. że koła ustawione są „ku sobie”. Jeżeli koła rozmieszczone są „od siebie” wówczas mówimy o zbieżności ujemnej. Zbieżność reguluję się poprzez wydłużanie lub skracanie drążka kierowniczego.

Kolejnym z parametrów jest kąt pochylenia sworznia zwrotnicy. Jest to kąt zawarty pomiędzy sworzniem zwrotnicy (lub płaszczyzną przebiegającą przez oś obrotu sworznia podczas skrętu w przypadku samochodów wyposażonych w sworznie kuliste) a prostą pionową koła. Wartość tą można zmierzyć jedynie za pomocą specjalnej maszyny, podobnie jak kolejnego parametru – kąta wyprzedzenia osi sworznia zwrotnicy, czyli kąta zawartego pomiędzy osią sworznia zwrotnicy a prostą pionową koła. Plusem dodatniego kąta wyprzedzenia osi sworznia zwrotnicy jest mniejsza siła potrzebna do wykonania skrętu i mniejsze obciążenie łożysk. Jako minus wymienia się trudniejsze utrzymanie kierunku jazdy na wybojach. Zaletą ujemnego kąta jest wyższa efektywność hamowania.

Sprawdzenie i ustawianie geometrii zawieszenia

W wielu samochodach jedynym parametrem, który można korygować, jest zbieżność kół. W przypadku błędnych wartości kąta pochylenia lub kątów związanych ze sworzniem zwrotnicy jedynym wyjściem często pozostaję wymiana zepsutej części.

Aby ustawianie zbieżności miało sens, zawieszenie musi być sprawne – ewentualne luzy spowodują, że po wyjechaniu z serwisu szybko powróci ona do nieprawidłowych wartości. Podczas pomiarów koła muszą być nabite odpowiednim ciśnieniem powietrza. Powinno się również wykonać kompensację bicia obręczy, gdyż skrzywiona felga może wywołać tzw. bicie osiowe, które zafałszuję wynik. Niektórzy producenci samochodów zalecają również umieszczenie wewnątrz pojazdu dodatkowego obciążenia. Ma ono na celu w jak najbardziej zbliżony sposób oddać rzeczywiste warunki pracy samochodu – każda przewożona osoba lub ładunek ma swoją wagę, która oddziałuję na elementy zawieszenia. Ustawianie geometrii powinno się rozpocząć od osi tylniej (jeżeli jest taka możliwość), gdyż to właśnie ona wyznacza geometryczną oś toru jazdy.

Kiedy skontrolować geometrię?

Jak często należy kontrolować poprawność geometrii zawieszenia? Najlepiej wykonywać ją przy okazji sezonowych zmian ogumienia. Zbieżność może się rozregulować w wyniku jazdy z niesprawnym zawieszeniem. Na szczęście pozostałe parametry nie ulegają zmianie podczas normalnej eksploatacji. Ich wartości mogą jednak odbiec od normy w wyniku kolizji, wypadku lub zbyt szybkiemu najechaniu na wysoki krawężnik lub inną przeszkodę. Dlatego warto jest wykonać przegląd stanu geometrii po każdej kolizji, szczególnie gdy w jej wyniku ucierpiało koło oraz wówczas, gdy zauważymy nieprawidłowości podczas kierowaniu pojazdem.